Dziedzictwo przeszłości a idea zmiany w mieście doby przedindustrialnej
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
27–29 maja 2024 r.
Obserwując dzieje miast polskich doby przedindustrialnej z pewną łatwością wskazuje się na dynamikę zmian, której podlegały. Zmiany te dotyczyły zaś nie tylko organizacji instytucji samorządu komunalnego, ale także prawa jako takiego, czy chociażby tych sfer życia miejskiego związanych z obyczajowością czy religijnością. Użyty w tytule termin „reforma” zakłada jednak intencjonalność samej zmiany, jej przygotowanie, wprowadzenie oraz przede wszystkim egzekwowanie. Reforma wymusza więc konfrontację z dziedzictwem przeszłości. Ta może zaś przybierać formę pogłębioną (krytyczną), ale i tę codzienną, nieodłącznie towarzyszącą wyborom dokonywanym przez jednostki oraz społeczności. Ścieranie się więc przekonań o wartości dotychczasowych doświadczeń, rozwiązań, wytycznych czy sposobów działania z ideami modyfikacji, usprawnienia, ulepszenia, odnowienia, odejścia od uznanych wzorców prowokowało do wyrażania opinii i zajmowania przeciwstawnych stanowisk, motywowanych różnorakimi interesami. Owo ścieranie się stanowisk w naturalny sposób wymuszało wypracowanie argumentacji. Przykładowo, idea prawa starego jako prawa dobrego [K. Grzybowski, R. Clanchy] mogła być zwyciężona ideą odrzucenia złych zwyczajów [W. Uruszczak]. Przemiany dotykały różnorakich aspektów życia miejskiego. Koncepcja obywatelstwa uzasadniała uprawnienie mieszczan o współdecydowaniu we wspólnych sprawach. Stąd był już tylko krok do usprawiedliwionego sięgnięcia po władzę, przynajmniej w zakresie prawodawstwa [K. Kamińska] czy kontroli wydatków [H. Samsonowicz]. Utopijne przekonanie, że całe życie człowieka może podlegać normatywizacji, przybierało, zwłaszcza w dawnym mieście, formę narzucania wzorców zachowania. Następowało to choćby w statutach cechowych, ale także w uchwałach przesądzających o przyodziewku, przebiegu uroczystości czy sposobie manifestowania zamożności [M. Bogucka]. Z kolei sankcje przewidywane za przekroczenie nowych standardów zdawały się potwierdzać niepełną akceptację społeczną dla dokonywanej zmiany.
W tym właśnie kontekście zachęcamy do podjęcia kilkutorowej refleksji:
- rozpoznania i namysłu nad moderowanymi zmianami (prawnymi, religijnymi i społecznymi) w organizmie dawnego miasta;
- opisu indywidualnego/zbiorowego stosunku do podejmowanych reform, identyfikacji ich źródeł, promotorów i przeciwników, a także (jeśli to możliwe) odtworzenie dyskusji i argumentacji;
- charakterystyki procesu wdrażania owych reform, identyfikacji sukcesów oraz porażek a także próby odpowiedzi na pytanie o ich przyczyny.
Swoim Patronatem Konferencję objęli: Prezydent Miasta Krakowa, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UJ oraz Polskie Towarzystwo Historii Prawa