Critical Heritage Studies Hub wyłonił się jako inicjatywa łącząca przedstawicieli różnych dyscyplin zaangażowanych w badania dziedzictwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Sam będąc dziedzictwem (czy inaczej: emanacją) programu Inicjatywa Doskonałości, CHSH ma za zadanie rozwijać krytyczne studia nad dziedzictwem w ścisłej relacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym: poprzez bycie platformą twórczej współpracy pomiędzy środowiskiem akademickim a placówkami edukacyjnymi, instytucjami kultury, organizacjami pozarządowymi, jednostkami samorządowymi oraz biznesem, ma kreować i wzmacniać społeczne zaangażowanie Uczelni, wspierając tym samym rozwój nauki „stosowanej”, odpowiadającej na potrzeby współczesności.
Krytyczne studia nad dziedzictwem idą w ślad za innymi „krytycznymi zwrotami” w naukach humanistycznych i społecznych. Krytyka, w rozumieniu kantowskim, nie zakłada negacji, a jedynie wyjście poza utarty schemat myślenia. Aby zrozumieć czym jest dziedzictwo, trzeba więc przede wszystkim postawić pytanie o warunki możliwości poznania tego fenomenu. Skoro podmiot warunkuje poznanie, oczywiste jest, że dziedzictwo będzie czymś innym dla etnografa, czymś innym dla przewodnika miejskiego a czymś innym dla dyrektora muzeum. To dlatego w tzw. Konwencji z Faro z 2005 roku, dziedzictwo definiowane jest jako „zbiór zasobów odziedziczonych z przeszłości, który niezależnie od własności, postrzegany jest przez ludzi jako odzwierciedlenie i wyraz ich nieustannie ewoluujących wartości, przekonań, wiedzy i tradycji”. Dziedzictwo jest konstruktem społecznym a wielość jego znaczeń, a co za tym idzie i funkcji, stanowi o jego mocy w warunkach „płynnej rzeczywistości”. To jednak, co sprawia, że dziedzictwo jest dziś jednym z najmodniejszych pojęć, jest też największym wyzwaniem dla zasobów przeszłości określanych mianem dziedzictwem. Sprecyzowanie, CZYM jest dziedzictwo, CZYJE jest dziedzictwo (kto i na jakich zasadach ma prawo o nim decydować) oraz PO CO ono jest, jawi się jako fundamentalny problem aktualizujący przesłanie Konwencji UNESCO dotyczącej Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego, od podpisania której w listopadzie 2022 roku mija 50 lat.
Krytyczne podejście do dziedzictwa zakłada pokorę wobec apriorycznych założeń. Dziedzictwo nie jest przedmiotem refleksji, wobec którego można się dystansować tak jak czyni to biolog wobec obiektu doświadczeń. Wszyscy jesteśmy uwikłani w dziedzictwo. Tym ważniejszą zatem rolą jest zrozumienie mechanizmów tworzenia, zachowania i rozwoju dziedzictwa we wszystkich jego przejawach, niezależnie, czy przydaje się mu desygnat kulturowego czy naturalnego, materialnego czy niematerialnego, narodowego czy globalnego.
Akademickie zainteresowanie dziedzictwem w Polsce jest wciąż stosunkowo niewielkie w porównaniu z krajami Europy Zachodniej. Co więcej, obarczone jest piętnem dyscyplinarności a także ciąży na nim rozłam między teoretykami heritologii a ekspertami „robiącymi” dziedzictwo. Choć coraz bardziej znaczące pod względem społecznym, ekonomicznym i ontologicznym, dziedzictwo nie jest przedmiotem systematycznych studiów, aczkolwiek doczekało się błyskotliwych opracowań badaczy rozproszonych w różnych jednostkach naukowych.
Wychodząc naprzeciw potrzebom formułowanym od dłuższego czasu w środowisku praktyków dziedzictwa zaprzyjaźnionych z Uniwersytetem, CHSH ma pomóc wypracować mechanizmy współpracy o charakterze badawczo-rozwojowym zarówno w obszarze pracy z dziedzictwem, jak i krytycznych badań tego fenomenu. Ponieważ zrozumienie możliwe jest tylko dzięki zaangażowaniu serdecznie zapraszamy do naszego projektu. Myśląc o dziedzictwie, mówimy o przyszłości.
Informacje o działaniach i wydarzeniach realizowanych w ramach CHSH można również uzyskiwać na bieżąco dzięki zapisowi do naszego newslettera.
A dzięki współpracy z Cafe Nauka, w ramach serii "Research in Spotlight", po meandrach studiów nad dziedzictwem oprowadzają członkinie naszego zespołu: prof. Magdalena Banaszkiewicz, dr Karolina Nikielska-Sekuła i dr Joanna Ślaga.